Kun jij faalangst bij een kind herkennen?

Kun jij faalangst bij een kind herkennen? 

Kun jij faalangst bij een kind herkennen? Mogelijk herken je de volgende zinnen wel: ‘Dat kan ik niet’, ‘Dat durf ik niet’, ‘Ik doe niet meer mee!’, ‘Ik heb buikpijn’. Deze uitingen hoeven niet direct het gevolg te zijn van faalangst maar kan wel wijzen op een onderliggende vorm van faalangst. Een kind dat veelvuldig treuzelt bij een taakje, tobt en zegt dat het dit niet kan, kan om deze reden wel deen aandachtspunt zijn. Wat is faalangst precies, wat zijn de symptomen, welke vormen heb je en hoe herken je het?

Wat is faalansgt

Faalangst is letterlijk de angst om te falen. Om negatief beoordeeld te worden (ik kan dit toch niet, ze zullen me wel raar vinden) Faalangst kan al vroeg beginnen bij kinderen. Een kind met faalangst is bang om niet te voldoen aan bepaalde verwachtingen en ergens in te mislukken. Het kind heeft vaak een negatief zelfbeeld en presteert daardoor onder zijn of haar niveau. Deze angst is situatiegebonden en doet zich alleen voor in bepaalde situaties, bijvoorbeeld op school of tijdens het sporten. De gevolgen kunnen heel vervelend zijn. Naast de groeiende onzekerheid kan een kind ook vaak last krijgen van fysieke klachten, die weer een negatief effect hebben op het dagelijks functioneren.

Faalangst manifesteert zich vooral als het kind een activiteit moet doen of bepaald gedrag moet laten zien waarop het kind ‘beoordeeld’ wordt. Dit kan al een eenvoudige ‘trek je jas aan’ zijn. Het kind is zich daarnaast overmate veel bewust van zichzelf.

Wat is het niet?

Sommige kinderen hebben altijd, ook buiten een “taak”, last van angst. Dit noemen we geen faalangst. Eigenlijk zijn deze kinderen altijd min of meer angstig, en dus ook bij “taken.” Hun gedrag lijkt op faalangst, maar hun angst komt dus ook thuis voor. Deze kinderen hebben vaak professionele hulp nodig.

Soorten faalangst

Faalangst is een algemene term. We onderscheiden drie soorten faalangst:

• Cognitieve faalangst: hierbij heeft het kind last van angstgevoelens bij schoolse taken. Bijvoorbeeld het leren van een repetitie of het maken van een moeilijke les.
• Sociale faalangst: hierbij heeft het kind last van angstgevoelens in de omgang met anderen. Het kind is er van overtuigd dat anderen hem stom vinden. Het kind zal dus geen vragen durven stellen in de klas, het zal geen spreekbeurt durven houden, enz.
• Motorische faalangst: hierbij heeft het kind last van onderpresteren bij motorische taken. Het maken van een tekening, een sportwedstrijd, enz.

Hoe herken je faalangst bij kinderen:

Faalangst kan er langzaam insluipen bij een kind, dus het is niet altijd even makkelijk om te herkennen. Daarnaast is elk kind anders en uit de angst zich ook op verschillende manieren. Maar je kan letten op de volgende signalen.

Wat betreft het gedag van het kind:

• Het kind trekt zich vaak terug en doet niet vaak mee in een groep
• Het kind durft geen initiatief te nemen
• Het kind stelt het steeds uit om aan een moeilijke taak te beginnen
• Het kind geeft snel op
• Het kind piekert veel
• Het kind zoekt veel bevestiging
• Het kind vraagt constant om hulp
• Het kind raakt gefrustreerd als iets niet lukt

Maar negatieve faalangst is soms ook te herkennen aan de lichamelijke klachten die ontstaan.

Een kind met faalangst heeft vaak ook last van

• hartkloppingen,
• hyperventilatie,
• overmatig transpireren,
• vaak buikpijn,
• hoofdpijn,
• een slechte eetlust,
• of bijvoorbeeld slaapproblemen.

Faalangst en hoogbegaafdheid

Het is een bekend fenomeen dat juist hoogbegaafde kinderen snel last van faalangst kunnen hebben. Je zou het misschien niet zeggen, maar juist omdat de leerstof vaak gemakkelijk is voor een hoogbegaafd kind, kan hij gaan twijfelen over het juiste antwoord en dus aan zichzelf. Daarnaast zijn hoogbegaafde kinderen niet gewend om fouten te maken, omdat zij vanaf jongs af aan voornamelijk succeservaringen hebben. Als er dan toch een keer iets mis gaat, dan weten ze niet goed hoe daarmee om te gaan. Het gevoel wat daardoor ontstaat kan leiden tot spanning en angst. Bovendien zijn hoogbegaafde kinderen vaak erg perfectionistisch, waardoor ze de lat erg hoog leggen. Dit kan ertoe leiden dat ze situaties gaan mijden waarin fouten gemaakt kunnen worden.

Wat kun je doen als je kind last heeft van faalangst?

Als jouw kind last heeft van faalangst dan is het belangrijk om het zelfvertrouwen van je kind positief te ontwikkelen.

Fouten maken is prima

Kijk in eerste instantie eens naar jezelf en bedenk of jouw verwachtingen van het kind wel realistisch zijn. Houd rekening met de leeftijd en de mogelijkheden van je kind. Probeer vervolgens normaal te reageren op prestaties van hem of haar. Wees niet te enthousiast over goede prestaties, maar leg ook niet alleen de focus op de mindere prestaties. Zorg ervoor dat thuis een veilige omgeving is voor je kind, waar het geen probleem is om fouten te maken. Want van fouten maken kun je alleen maar leren. Sterker nog: “fouten maken moet!”

‘Everybody is a genius, but if you judge a fish of it’s ability to climb a tree it will live it’s whole life believing that it is stupid’. Quote: Albert Einstein. 

Kleine stapjes

Maak het onderwerp ‘faalangst’ vervolgens bespreekbaar. Kinderen schamen zich vaak en kroppen die negatieve gevoelens op. Het kan helpen als je aan het kind laat blijken dat je wil helpen. Verdeel bijvoorbeeld een taak, waar jouw kind tegenop ziet, in kleine stukjes. Overzicht is vaak al het halve werk en het zal motiverend werken als het kind steeds kleine overwinningen behaalt. Spreek je vertrouwen uit naar je kind en waardeer niet alleen de prestaties, maar benadruk ook de inspanning. “Ik zie dat jij er heel hard aan hebt gewerkt!”

Van proberen kun je leren… Kleine stapjes vooruit

Het kind moet begrijpen dat iets nieuws leren geen kwestie is van direct iets of wel of niet kunnen, maar juist een kwestie van ontwikkeling en met stapjes op weg naar het einddoel. Of dat einddoel nou is leren fietsen zonder zijwieltjes, meedoen aan die judowedstrijd, een handje geven aan een onbekende of een boekpresentatie geven op school.

Het kind met faalangst zit onderaan die trap en weigert misschien te proberen (“want misschien kan ik het wel niet”). De eerste stap op weg naar het onder de knie krijgen van een nieuwe vaardigheid of nieuwe kennis is de bereidheid om iets te willen proberen en het besef dat je niets leert als je je daar niet voor open stelt.

Het resultaat zit hem in dit geval nog niet eens in iets goed tot een einde brengen, alswel het feit dat het kind het geprobeerd heeft. De succeservaring wanneer het dan ook nog eens gelukt is, is als de kers op de taart en smaakt naar meer. Als je ziet dat een kind moeite heeft met een bepaalde taak, maak deze dan makkelijker. Het kind heeft dan eerder de kans om te kunnen ‘slagen’ en zal vanuit daar steeds grotere stappen maken.

Dit artikel is tot stand gekomen door: allesoverkinderen.nl en gedragsproblemenindeklas.nl.

Afbeelding: Image by Freepik